هر چند که چند روز گذشته ،به بزرگواری خود ببخشید، مطلب زیر را دوست عزیزم مهران آماده کرده که امیدوارم از خواندنش لذت ببرید.
یکی از جشن های بزرگ ایران باستان که از زمان های بسیار دور برای ما به یادگار مانده جشن سده است که جشن پیدایش آتش است.فردوسی در شاهنامه خود شرح پیدایش آتش و بنیانگذاری جشن سده را این چنین می گوید:
روزی هوشنگ شاه به همراهی درباریان و ندیمان خود به منظور گردش به سوی کوه می رود در راه به ماری تنومند بر می خورند و شاه سنگی را برداشته و به سوی مار پرتاب می کند، سنگ به سنگ دیگری می خورد و از آن جرقه ای بیرون می جهد و خار و خس خشک در آن نزدیکی فروزان می شوند.
شاه و درباریان که تا به آن روز آتش ندیده بودند به شگفت اندر می شوند و هوشنگ شاه چنین می گوید:
بگفتا فروغی ست این ایزدی /// پرستید باید اگر بخردی
شب آمد برافروخت آتش چو کوه /// همان شاه در گرد او با گروه
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد /// سده نام آن جشن فرخنده کرد
ز هوشنگ ماند این سده یادگار /// بسی باد چون او دگر شهریار
واژه سده از ریشه سَت در زبان پهلوی آمده است و به چم (معنی) صد است و همانند هفته که به چم هفت روز است، سده هم به چم صد روز است.
ایرانیان در ابتدا در سرزمین ایرانویج می زیستند در آنجا هوا سرد و تنها دو ماه هوا میانه و معتدل بود. آریاییان به واسطه سردی هوا و یا شاید به مناسبت دیگر به جنوب کوچ کردند و به سرزمینی رسیدند که به موجب نوشته های پهلوی دارای دو فصل بود، تابستانی بزرگ به مدت هفت ماه از فروردین تا پایان مهر ماه و زمستانی که به درازای پنج ماه از اول آبان تا پایان اسفند ماه.
پدران ما قرن ها در این سرزمین زیستند و سپس از آنجا به سوی ایرانِ مینو نشان آمدند و رحل اقامت افکندند.
اکنون اگر دقت نمایید می بینید از اول آبان تا روز دهم بهمن (که جشن سده است) درست صد روز اززمستان پنج ماهه می گذرد.
جشن سده روز دهم بهمن ماه نزدیک غروب آفتاب با آتش افروزی، سرود خوانی، دست افشانی و میگساری برگزار می شود.
پس از برچیدن دودمان ساسانی باز هم این جشن مانند سایر جشن ها از رونق نیفتاد و هر سال برگزار گردید. قدیمی ترین جشنی که در دوره اسلامی بر پا شده توسط مرداویج زیاری در سال 323 هجری در اصفهان بود، در پایان قرن چهارم در زمان سلطان محمود غزنوی دوباره این جشن رونق پیدا کرد و عنصری در یکی از جشن های سده که از طرف این شاه برگزار گردید قصیده ای خواند که با این بیت (سده جشن ملوک نامدار است /// ز افریدون و از جم یادگار است) آغاز می شود. سلطان مسعود غزنوی هم جشن سده گرفت و شاعرانی همچون فرخی (جشن سده و سال نو و محرم /// فرخنده کناد ایزد بر خسرو عالم) و منوچهری (آمد ای سید احرار شب جشن سده /// شب جشن سده را حرمت بسیار بود) شعر و قصیده گفتند. ملک شاه سلجوقی در سال 484 هجری نیز سده را در بغداد جشن گرفت و حکیم عمر خیام نیشابوری در کتاب نوروزنامه به روشنی نوشته که «… هر سان تا به امروز آیین آن (جشن سده) پادشاهان نیک عهد در ایران و توران به جا می آوردند.»
اما ببینیم زرتشتیان که وارث حقیقی این سنن باستانی هستند در این مورد چطور عمل می کنند:
کوهی از هیزم، خار و خاشاک پیش تر تهیه می شود و در روز دهم بهمن ماه پس از ایراد سخنرانی ها و سازها و آوازها هنگام غروب آفتاب در حالی که موبد لاله روشنی به دست و زمزمه اوستا بر زبان دارد دور کوه هیزم می گردد و در هنگام سرودن آتش نیایش هیزم را آتش می زند، آتش به تدریج شعله ور می شود و به آسمان زبانه می کشد و با افروخته شدن آتش، مردم که دور آن حلقه زده اند هورآ و هلهله می کشند و صدای خنده و شادی آنها همه جا را پر می کند …
می ستایم آتش را که آفریده ی اهورا مزداست.
ستایش پاک تو را باشد، ای آتش پاک گهر، ای بزرگترین بخشوده ی اهورا مزدا، ای فروزه یی که در خوری ستایش را …
برخوردار باشید از خواسته و دارندگی.
برخوردار باشید از اندیشه یی روشن و هوشی زیاد، آزادگی و سرفرازی، نیرومندی و دلیری.
برخوردار باشید از دشت های انبوه و بهره دهنده، از خانه های گسترده، زیبا و پر از آسایش که آوای فرزندان دلیر از آنها برخیزد، که آرامش بخشد شما را و کشور را… (بخشی از آتش نیایش)
منابع:
– کتاب آیین برگزاری جشن ها در ایران باستان نوشته ی موبد اردشیر آذرگشسب سال 1349
– کتاب مراسم مذهبی و اداب زرتشتیان نوشته ی موبد اردشیر آذرگشسب سال 1352
– نیایش ها، برگردان فارسی پنج نیایش اوستایی نوشته ی استاد هاشم رضی سال 1358
– منبع عکس اینجا !
——————————————————————————————-
لنگ نویس:
موسیقی پیشنهادی : ترانه ایران با صدای استاد محمد نوری، از اینجا دانلود کنید !
1- کم کم این مطالب وارداتی دارد زیاد می شود و البته باعث خوشحالی من است که لطف دوستان شامل حال من می شود.
2- امیدوارم بتونم این مدل پست ها که نشان از فرهنگ و تاریخ ایران داره رو زودتر منتشر کنم.
3- موسیقی پیشنهادی که اینجا گفته بودم از همین پست شروع میشه تا ببینم خدا چی می خواد {توضیحات اضافی در پست بعدی}
4- چون قراره پست دومی هم امروز بذارم پس لنگ نویس رو همین جا تموم می کنم 🙂
Filed under: گرامیداشت، روزانه | Tagged: فرهنگ ایران، محمد نوری، ترانه ایران، جشن سده، زرتشت | 3 Comments »
لابدان 